W tej nitce pod lupę chcę wziąć sprawę zamachów bombowych na bloki mieszkalne w rosyjskich miastach z 1999 r. Zamachy te zostały ukartowane przez Federalną Służbę Bezpieczeństwa (FSB) i stanowiły casus belli II wojny czeczeńskiej. 2/37

Na samym początku nakreślę króciutko rys historyczny. Po rozpadzie ZSRR nowo powstała Federacja Rosyjska zmagała się z wieloma problemami. Lata 90. w Rosji to okres głębokiej niestabilności, biedy, nieudolnych prób demokratyzacji przez Borysa Jelcyna oraz fali separatyzmów, 3/37

które przetaczały się przez poszczególne kraje związkowe federacji. 11 grudnia 1994 wybuchła tzw. I wojna czeczeńska, ponieważ Czeczeńska Republika Iczkerii postanowiła odłączyć się od Rosji. Odpowiedź Kremla była bardzo szybka Do Czeczenii wkroczyła armia oraz oddziały MSW 4/37

Wojna trwała 2 lata i była bardzo krwawa. Zakończył ją rozejm w Chasawjurcie, który dla Federacji Rosyjskiej był nieakceptowalny. Problem statusu Czeczenii został odroczony na 5 lat i miał zostać rozstrzygnięty w 2001 r. 6/37

Stało się jednak jasne, że władze na Kremlu nie przełkną tak gorzkiego upokorzenia i będą dążyć do konfrontacji oraz ujarzmienia nieposłusznej republiki. Wystarczyło tylko znaleźć dobry pretekst do odnowienia działań wojennych. 7/37

Od czerwca 1999 r. korespondenci zachodnioeuropejskich gazet zaczęli donosić, że w Moskwie przygotowywane są zamachy bombowe, za którymi ma stać Kreml. Władze rosyjskie odpowiedzialność za zamachy miały zrzucić na Czeczenów. 8/37

22 lipca Aleksander Żylin w “Moskiewskiej Prawdzie” opublikował artykuł pt. “Burza w Moskwie” (tak miała nazywać się operacja zorganizowania zamachów pod fałszywą flagą). Żylin, powołując się na wyciek kremlowskich dokumentów, dowodził, że akty terroryzmu przygotowane 9/37

przez służby specjalne miały na celu dyskredytację przeciwników Jelcyna. W szczególności ówczesnego mera Moskwy Jurija Łużkowa i byłego premiera Jewgienija Primakowa. Artykuł Żylina przeszedł jednak praktycznie bez echa. 10/37

We wrześniu 99 r. FR wstrząsnęła seria zamachów bombowych. Zaczęło się 4 września w Bujnaksku. Wówczas eksplodowała zaparkowana przed blokiem mieszkalnym ciężarówka-pułapka. Co ciekawe, w budynku mieszkali rosyjscy żołnierze wraz z ich rodzinami. Wybuch zabił 64 ludzi.  11/37

Dosłownie 4 dni później, tj. 8 września doszło do eksplozji w południowo-wschodniej części Moskwy w dzielnicy Pieczatniki. Tym razem wybuchły kilkusetkilogramowe materiały wybuchowe, które umieszczono na parterze 9-piętrowego bloku. 12/37

Eksplozja pochłonęła 106 ofiar. Rannych zostało 690 osób. Rychło po wybuchu z rosyjskimi mediami skontaktował się “anonimowy informator”, który stwierdził, że zamach był odwetem za bombardowanie przez SZ FR czeczeńskich wiosek. 13/37

Moskwa nie odetchnęła jeszcze po pierwszym zamachu, a już 13 września w południowej części miasta eksplodował kolejny ładunek w bloku przy ul. Kaszryskoje Szosse. Wybuch miał miejsce o 5:00 rano. Zginęły 124 osoby, a 7 zostało rannych. 14/37

Do kolejnego zamachu doszło 16 września w Wołgodońsku. W jego wyniku zginęło 17 osób. Łącznie w dniach 4-16 września w zamachach zginęło 311 ludzi. 15/37

22 września materiały wybuchowe miały zostać zdetonowane w bloku w Riazaniu, jednak tym razem zamach udaremnili… mieszkańcy. Jeden z lokatorów zauważył jak dwóch mężczyzn i jedna kobieta zaparkowali pod blokiem samochód i zaczęli wypakowywać z niego jakieś worki, 16/37

a następnie wnosić je do piwnicy. Mieszkaniec wezwał milicję, która zaraz przybyła na miejsce. Okazało się, że na workach leży detonator, który nastawiono na godzinę 5:30 rano. W samych workach natomiast znaleziono heksogen, który jest bardzo silnym materiałem wybuchowym 17/37

i został użyty podczas wcześniejszych zamachów. Mieszkańcy Riazania mieli bardzo dużo szczęścia i nie podzielili losu mieszkańców Moskwy, Wołgodońska i Bujnakska. 18/37

Jaką rolę odegrała zatem w tych wydarzeniach FSB? Okazuje się, że na tropy, które wskazują na to, iż zamachami bombowymi stoi Łubianka nie odkryto by, gdyby nie udaremnienie zamachu w Riazaniu. Świadczyć o tym miały następujące fakty. 19/37

Auto, które porzucili zamachowcy, miało takie same tablice rejestracyjne jak samochody należące do rosyjskiej bezpieki. Telefonistka z riazańskiej centrali podsłuchać miała również rozmowę, podczas której ktoś ostrzegł zamachowców, aby uciekli z miasta po dekonspiracji. 20/37

Okazało się moskiewski numer, z którego do nich dzwoniono, zaczyna się od cyfry 224. Od tej samej cyfry zaczynają się numery, z których korzysta FSB. Wreszcie złapano 2 z 3 zamachowców, którzy okazali się… oficerami FSB. 21/37

Dyrektor służby, Nikołaj Patruszew, po 40 godz. wydał jednak oświadczenie, że to, co działo się w Riazaniu, było elementem ćwiczeń, a worki zawierały w rzeczywistości… cukier. 22/37

Być może byłoby to tłumaczenie, które nie rodziłoby wątpliwości, gdyby nie kilka istotnych szczegółów. O ćwiczeniach w Riazaniu nie poinformowano ani lokalnej milicji, ani przewodniczącego szefa komisji antyterrorystycznej, ani szefa MSW Władimira Ruszajły. 23/37

Co najlepsze, minister przed oświadczeniem Patruszewa publicznie mówił o możliwości zamachu terrorystycznego w Riazaniu, chwaląc mieszkańców za obywatelską czujność. Dodatkowo FSB odmówiła upublicznienia dokumentacji z przeprowadzonych “ćwiczeń”. 24/37

Wątpliwości budzi także inna sprawa. Po dwóch pierwszych zamachach FSB podała, że na miejscach eksplozji prócz śladów TNT znaleziono właśnie heksogen. Wiosną 2000 r. Patruszew zmienił jednak nagle wersję i twierdził, że żadnego heksogenu nie było. 25/37

Szefa pirotechników, Jurija Tkaczenkę, który na miejscu stwierdził, że w piwnicy riazańskiego bloku znajdują się ślady heksogenu, oskarżono natomiast o nieprofesjonalizm. Dyrektor riazańskiej FSB stwierdził, że detektor użyty przez Tkaczenkę był wilgotny, 26/37

mimo że w dniu, w którym odkryto plany zamachu, było sucho i ciepło. Nie przeszkadzało to jednak bezpiece dalej brnąć w kłamstwie i oskarżyć riazańskie laboratorium o to, że pomyliło się w ekspertyzie. 27/37

Prawdziwą bombę dotyczącą zamachów z 1999 r. odpalił jednak Aleksander Litwinienko. Ten były podpułkownik FSB już w 1998 r. publicznie ujawnił przestępcze działania służby. W 2001 r. Litwinienko musiał uciekać z Rosji i osiadł w UK, gdzie dostał azyl polityczny. 28/37

Na emigracji ex-oficer FSB wraz z historykiem Jurijem Felsztinskim napisał książkę pt. “Wysadzić Rosję”, gdzie dowodził, że za zamachami bombowymi z września 1999 r. stała jego była służba. Operacją tą miał kierować osobiście zastępca szefa FSB kontradmirał German Ugriumow.29/37

Zmarł on w 2001 r. w nie do końca jasnych okolicznościach. Litwinienko również nie pożył długo. Otruto go polonem na terenie UK 1 listopada 2006 r., gdzie zmarł po 22 dniach. 30/37

O zamachy bombowe z września 1999 r. rychło oskarżono Czeczenów. W czasie gdy dochodziło do eksplozji szefami FSB, byli Władimir Putin (lipiec 1998-sierpień 1999), a po nim wspomniany wcześniej Nikołaj Patruszew (od sierpnia 1999 r.). 31/37

Ten pierwszy został potem premierem Rosji i rozpętał antyczeczeńską nagonkę. Putin zapowiedział nawet, że wszyscy terroryści będą ścigani nawet w wychodkach (cytat ten bardzo często powtarzany był przez część polskiej prawicy w kontekście “islamizacji Europy”). 32/37